2002 yılında Nijerya’nın kuzey doğusunda kurulan kısa sürede Çad, Nijer, Kamerun ve Orta Afrika Cumhuriyeti’nde örgütlenen kelime anlamı ile Batılı Eğitim Haramdır örgütü olan Boko Haram, Muhammet Yusuf tarafından 2002 yılında kuruldu.

Örgütün ilk lideri Muhammet Yusuf, Şialık eğitimi aldıktan sonra selefi mezhebine geçmiş ve 30 yaşında anti darwinist bir eğitim anlayışının sağlanması. İslami bir kültür devleti kurmak için Boko Haramı kurmuştu.

ÖRGÜTÜN SİLAHLANMASI

 Bir çok yerel kaynağa göre örgüt 2004 yılında silahlanmaya başlamıştı. Ama onu asıl üne kavuşturan eylemler 2006 yılında hapishane baskınları ve okullarda ki kız çocuklarını kaçırma eylemleri ile başladı. Kuzey Doğu Nijerya’da özellikle Bouchi, Borno, Yobe ve Kano eyaletlerinde ana güç haline getirdi. Örgütün fiili atılımı 2009’da ki Boko Haram ayaklanması ile oldu. 2009 yılında bu 4 eyalete Nijerya ordusunun Bouchi hapishanesi firarı sonrası saldırması sonucu örgüt lideri Muhammet Yusuf öldürüldü örgüt kuzeyde ki ormanlara yerleşmek zorunda kaldı. Liderlerini kaybeden örgüt bir çok yerel selefi örgütle görüşmeye başlarken o dönem Mali, ve Cezayir’de güçlenen Sahra-Magrib El-Kaidesinin Küresel Cihat fikirlerinden etkilenmeye başladı.

YENİ DÖNEM VE ATILIM DÖNEMİ

Örgüt liderleri Muhammet Yusuf’un ölümü sonrası ona en yakın isim olarak bilinen ve bir çok eylemde ön plana çıkan askeri alan sorumlusu Ebu Muhammed Abubakar al-Sheikawi’yi örgüt liderliğine getirdi. Bilinen ismi ile Ebubekir Şekau 2009 yılından 2021 yılına kadar örgütün liderliğini yaptı.

Şekau’nun döneminde Boko Haram Video propaganda yönteminde ustalaşmaya başladı. Askeri açıdan yapılan her eylem bizzat Şekau’nun alaycı ve aşağılayıcı ifadeleri ile videoya çekiliyor ve internete yükleniyordu.

Askeri olarak 2012 yılında Nijerya ve Kamerun’un kuzey sınırında yer alan Sambisa ormanlarını askeri bir üsse çeviren Şekau 2012 de Nijerya, Kamerun, Çad’da ki Hristiyanlara cihad ilan etti.

Örgütün en trajik eylemi ise 2014 te Kano eyaletinde ki bir kolejden 200 kız öğrencinin kaçırılması oldu. Bu olay tüm dünyadan tepki çeker iken.

Boko Haram artık tüm dünyanın bildiği bir örgüte dönüştü.  2014 te örgütün ilk ortaya çıktığı Bouchi eyaletinde ilk toprak kontrolü de sağlayan örgüt kendi açıklamaları ile 10 binin üzerinde savaşçıya sahip olduğunu iddia ediyordu.

Bu dönem hem Nijerya ordusunun hem de Kamerun ordusunun Şekau’nun öldüğü açıklaması ve ardından Şekau’nun videolar ile bunu yalanlaması Şekau’nun bölgede ismini ve ününü artırmıştı. Hem korkulan hem de çaresiz hisseden bölgede yaşayan halkın bir kısmı göç etmek zorunda kaldı.

2015 YILI AFRİKA’NIN KARA YILI

 2015 yılı Boko Haram için çok agresif bir dönem olarak tarihe geçti. Örgüt 2015’in ocak ayında örgüt  Kolofata baskınını gerçekleştirdi.

Kolofata baskını 2015’in özetinin başlangıcı idi. Örgüt Kamerun’un kuzeyinden taarruza başlamadan ABD ve Kamerun ordusu erken müdahale si sonucu püskürtüldü.

Yine de kuzey Kamerun’da pek çok kadını ve kızı kaçıran örgüt kadınların müslüman olduğunu duyurdu. 2015 Batı Afrika Taarruzuna başlayan örgüt ilk olarak güçlü olduğu Nijerya’da kuzeyden saldırıya geçti.

Bouchi eyaletinin ve Çad sınırında ki Gamboru şehrine giren Boko Haram Çad ordusu müdahale etti ABD ve Fransa Hava kuvvetlerinin desteği ile Gamboru da ağır kayıp veren Boko harama güneyden Afrika birliği üyesi ülkelerin askeri desteği ile Nijeryada karşı operasyona başladı. 

Mart ayında Nijerya’nın Borno eyaletini ele geçiren Boko Haram bu eyalette şeriat mahkemeleri kurdu pek çok sivil infaz gerçekleştirdi. Bölgede ki kız çocuklarını kaçıran Boko Haram’a uluslar arası tepkiler çığ gibi büyüdü. Koalisyon destekli Nijerya ve sınır muhafız gücü 22 marta başarılı bir harekat ile Borno’yu Boko Haram’dan temizledi.

KANLI BİR BİAT

2015 Mayıs ayında Boko Haram lideri Ebubekir Şekau örgüt içi baskılara dayanamayarak İŞİD lideri Ebubekir El-Bağdadiye biat ettiğini duyurdu. İşid’in desteklediği Abu Mushab el -Barnawi ile güç birleştiren Boko Haram 2015 te 7 bin sivilin öldüğü Çad baskınını gerçekleştirdi. Aynı yıl Nijer’de 300 kişinin öldüğü operasyon düzenlendi. Bu yıl içinde koalisyon saldırılarında çok kayıp veren Boko Haram’da örgüt içi çatışmalar ve hesaplaşmalarda başlamaya başladı.

İŞİD’e biatın sebepleri;

*Örgüte katılımın artmasını isteği

* İŞİD’in maddi gücünden yararlanma isteği

*Diğer Afrika ülkelerine yayılma isteği

*Silah ve Propaganda desteği

*Örgüt tabanının  İŞİD sempatisi

*Komuta kademesinde Barnawi’ye duyulan saygı

*Şekau’nun liderliğine duyulan güvensizlik

BÖLÜNMENİN İLK ADIMLARI

 Ebu Musab Barnawi’nin örgüt içinde çok etkin olmasının kendi liderliğine tehdit olarak gören Şekau 2015 yılının sonunda İŞİD’e biat için zorlandığını iddia etti.

Bunun ardından 2016 yılının başlarında  İŞİD hilafeti Şekau’yu tanımadığını Boko Haram’ın feshedildiğini yerine  İslam Devleti Batı Afrika Eyaleti’nin (ISWAP) kurulduğunu duyurdu.

5 bin den fazla savaşçısı bulunan Boko Haram’ın o dönem 3500 savaşçısı ISWAP’a geçer iken Şekau’ya tabi gurup 1500+ Sambisa ormanlarına çekildi.

Bu dönem Afrika’nın diğer ülkelerinden savaşçı desteği bulan Barnawi 2017 başlarında Çad ve Kamerun’da tekrar toprak edinmek için saldırılarını artırdı. Saldırıların ilk dönemi Çad ordusunun geri çekilmesi sonucu ilerleyen ISWAP güçleri 2017 ağustosunda 8 bin kişilik ek Afrika birliği güçlerinin taarruzu ile geri çekildi.

Bu dönem geri çekildiği Sambisa ormanlarından Nijerya’da ki Hristiyanlara yönelik bombalı eylemler düzenleyen Boko Haram militan desteği ve Maddi desteğini kaybetmeye başladı.

İÇ HESAPLAŞMA VE ÖLÜM

 Yayınladığı video mesajlarında yenilmez olduğunu söyleyen Şekau, İŞİD ile savaşmadığını Barnawi’ye bağlı ISWAP güçlerini dinsiz ilan ederek onlar ile savaştığını ilan etti.

2020 yılında ISWAP güçleri Sambisa ormanlarına girdi. Bir çok Boko Haram üyesi öldürüldü yada teslim alındı.

Barnawi, Şekau’nun teslim olmasını istemesine rağmen Şekau’ya bağlı kalanlar bir çok yerde canlı bomba eylemleri ile seslerini duyurmaya çalıştı 2020 yılında köşeye sıkışan Boko Haram ve Şekau 2021 yılında Sambisa ormanlarında Şekau’nun üzerinde canlı bomba yeleğinin patlaması ile son buldu. Şekau 70 bin insanın ölümünün veya yaralanmasının sorumlusu olarak hayatını kaybetse de. Yerine gelen Barnawi Batı Afrika selefilerinin tek lideri konumuna yükseldi.

DEVAMI VE GÜNÜMÜZ

2021 yılında Şekaunun ölümü üzerine Sambisa ormanlarından çekilen Boko Haram ve az sayıda militanı kendine yeni lider arayışına girdi.

Yerel kaynaklara göre örgütün yeni lideri Bakura Doru. Yeni merkezi ise Kamerun’da yer alan  Kaduna eyaletinde ki Chikun bölgesi. Boko Haramın Kurucu olan Muhammet Yusuf’un büyük oğlu Ebu Musab Barnawi ise 2021 ağustos ayında koalisyon güçleri tarafından öldürüldü.

Kemal Ural/Demokrat Haber