Özellikle Twitter gibi sosyal medya sitelerine girişi kısıtlayan "bant daraltma" uygulaması nedir? Bant daraltma kararı nasıl alınır ve kim uygular? Bant daraltma uygulamasından etkilenmemek için VPN kullanm ak çözüm müdür?
Evrensel gazetesi bilgi teknolojileri yazarı İsmail Gökhan Bayram, bant daraltmayla ilgili merak edilen soruları cevapladı.
BANT DARALTMA NEDİR?
Neredeyse tüm Internet trafiği küçük paketler halindeki verilerin iki cihaz arasında kayıpsız bir şekilde karşılıklı iletilmesine dayanır. Basit bir web sitesi ziyareti sırasında dahi cihazınız ile web sitesinin sunucuları arasında karşılıklı çok miktarda paket alışverişi gerçekleşir.
Tekil kullanıcıların cihazlarından çıkan ya da cihazlara dönen bütün bu paketler yolculukları sırasında internetin ana yolları ve kavşaklarından geçer. Bu yol ve kavşaklarda kontrol noktalarına sahip olan internet servis sağlayıcılar ya da internet altyapısından sorumlu devlet kurumları paketleri çeşitli yöntemlerle analiz ederek seçili bazı hedeflere giden ya da hedeflerden gelen paketleri anlık olarak belirli bir miktarı geçemeyecek şekilde düzenleyebilir.
Kavşakta bir site ile olan toplam trafik talebinin koyulan sınırı geçmesi halinde söz konusu site ile paket alışverişinin ortalama hızı yavaşlar.
Siteye talep arttıkça giderek artan sayıda kullanıcı siteye erişememeye ya da oldukça yavaş erişmeye başlar.
Siteyi ya da sunucuyu tümüyle erişilemez kılmadan yapılan bu kullanımı zorlaştırma şekline bant genişliği daraltması denir.
BANT DARALTMA UYGULAMASI KULLANICILARI NASIL ETKİLİYOR?
Bant daraltma; bir web sitesine erişimin yavaşlatılmasıdır. Kullanıcılar aktif olarak siteye giriş yapabilir ancak bu oldukça zor ve yavaş bir şekilde olur. Bu yüzden, bazen internet hızında bir sorun olmamasına karşın, bazı web sitelerine giriş yapmak zorlaşır.
BANT DARALTMANIN YASAL DAYANAĞI NEDİR?
2022 Ekim ayı sonunda yürürlüğe giren "Dezenformasyon Yasası” ile internet trafiği bant genişliğinin daraltılması kararı verilmesi halinde karar, erişim sağlayıcılara bildirilmek üzere BTK'ye gönderiliyor. Bildirimden itibaren derhal ve en geç 4 saat içinde kararın erişim sağlayıcıları tarafından uygulanması gerekiyor.
"DEZENFORMASYON" YASASI’NIN “HALKI YANILTICI BİLGİYİ ALENEN YAYMA” DÜZENLEMESİ NEDİR?
Yasaya göre, “Sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. Fail, suçu gerçek kimliğini gizleyerek veya bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlemesi hâlinde, birinci fıkraya göre verilen ceza yarı oranında artırılır.”
VPN NEDİR, BANT DARALTMA UYGULAMASI SIRASINDA VPN KULLANMAK İŞE YARAR MI?
Sanal özel ağlar (VPN) internet trafiğinizi şifreli bir şekilde yeniden paketleyerek kendi sunucuları üzerinden geçiren servislerdir. Bir VPN’e bağlı iken internet trafiğiniz sadece cihazınız ile VPN sunucusu arasında görünür. VPN sunucusu talep ettiğiniz sitelerin verilerini alarak size kendisi yönlendirir. Trafiğin şifreli bir şekilde yeniden paketlemesi derin paket analizi gibi yöntemlerle trafiğinizin kısıtlanmasının önüne geçerken gözüken trafiğinizin VPN servisinin sunucusuyla olması da IP adresi tabanlı engellemelerin önüne geçer. Mevcut bant genişliği daraltmaları VPN servislerini de kapsamadığı sürece VPN kullananlar bu daraltmalardan etkilenmeyecektir. Ancak VPN kullanmak, hele ki de ücretsiz VPN servisleri risksiz değildir. VPN servisini sağlayan firmalar trafiğinizi görebilmektedir. Bu verilerin ticari olarak kullanılmayacağının ya da yasal talepler karşısında teslim edilmeyeceğinin garantisini çoğu VPN servisi için vermek güç. Bu bağlamda ucuz ya da ücretsiz VPN’lerdense Tor Tarayıcı ve Android ve iOS’ta Tor altyapısını bir VPN gibi kullanabilmenizi sağlayan Orbot uygulaması güvenilirliği bilinmeyen VPN servislerine tercih edilmelidir. Teknik açıdan yatkın kullanıcılar ise aylık birkaç dolar ödeyecekleri bir web sunucusunda kendi VPN servislerini zorlanmadan kurabilir.
