"Başlangıcından Bu Yana İnsanlık”1 adlı yapıt, Turan Dursun’un, binlerce yıllık karanlığı aydınlatmaya çalıştığı önemli yapıtlarından biri.
Turan Dursun (1934 - 4 Eylül 1990), Türkiyeli yazar, din eleştirmeni, eski imam ve müftü. İbnü'r Râvendî2'nin izleyicilerindendir. Yapmış olduğu araştırmalarında İslâmiyet’i ve peygamberi Muhammed'i eleştirdi. Monoteistik3 dinler tarihi eğitimi gördü. Ateist olmadan önce imam ve müftü olarak çalıştı. Daha sonra 1966 yılında TRT'de işe başlamış ve 10 yıl boyunca dinsel içerikli programlar yaptı. Emekli olduktan sonra, 1989 yılında, 2000'e Doğru dergisinde haftalık yazılar yazmaya başladı. İslâm dinini açıkça eleştirdiği için köktendinci İslamcılar tarafından ölümle tehdit edilmiştir. 4 Eylül 1990'da evinin önünde faili meçhul bir suikast sonucu öldürüldü.4
Dini çıkarları için kullanan, din satıcılığın dünyanın en kazançlı işi durumuna getiren karanlık, Turan Dursun’u 04.09.1990 günü yaşamdan kopararak, aramızdan ayırdı.
Turan Dursun’un kimliği, yaşam biçimi, soyu, cinsiyeti bizi ilgilendirmiyor. Ortaya koyduğu birbirinde değerli yapıtları, düşünceleri ilgilendiriyor.
Turan Dursun, “Başlangıcından Buyana İnsanlık” adlı yapıtında, kişileri konuşturarak İslam Dini’ni sorgulatıyor. Müzik eşliğinde, ağır, sıkıcı konuları bile, çekici bir duruma getirerek, karşılıklı konuşma ortamında sorular sorduruyor, bu soruları bilimin, aklın, mantığın sınırları içinde yanıtlayarak, İslam Dini’nin sorgulanmayan kutsallık duvarlarını aşarak sorgulanmasına çalışıyor. Tiyatro, oyun türü olan yapıt, değişik bir yöntemle, felsefe türü yapıtlar arasında gösterilecek bir nitelik taşıyor.
“Yapıt, Turan Dursun’un daha önce yayınlanmamış, 08 Ekim 1978-09 Mart 1979 tarihleri arasında, ‘Başlangıcından Buyana İnsanlık” adı altında yayınlanan radyo oyunlarının metinlerinden oluşuyor”. (Arka kapak yazısı)
Başlangıcından Bu Yana İnsanlık adlı yapıt, insanlığın devletli, dinli topluma geçiş aşamasından bu yana en etkili sorunu durumuna gelen inanç sistemlerinden nasıl etkilendiklerini sorguluyor. İnanç sistemlerinin, bilimin, aklın, mantığın önüne nasıl geçtiğini ortaya koymaya çalışıyor.
Turan Dursun, bu toprakların değil Asya, Afrika Anakara’larının, Ortadoğu bölgesinin yetiştirdiği, en saygın, aydın din insanlarından biriydi.
Karanlık eller, Turan Dursun’u alçakça sıktıkları kurşunlarla yaşamdan kopardılar. Çok verimli, üretken bir insan yaşasaydı, yalnız ülkemiz değil tüm insanlığı aydınlatacak ürünler verecekti.
Turan Dursun önce kendi içinde bir devrim yaşamış, sonra tüm insanlığın da devrim yapması için adımlar atmış bir insan.
Sorgulayan bir beyin, gerçekçi düşünceyi algılayabilecek bir algı yeteneği olmasa bu devrimi yapamazdı.
Sorgulama yeteneği az sayıda insanın elde edebileceği bir beceri. Bu yetenek olmasa, kendisine verilen inanç sisteminin, korkunç kuşatıcılığını, beynine dikilen aşılması güç duvarları yıkamaz, büyük etkisi altında kaldığı inanç sistemini sorgulayamazdı.
Yapıtında insanlığı: Söylenceye (Efsaneye), dinlere, bilim ve söylenceye ve dine göre karşılaştırmalı olarak inceliyor. İnsanın değişimini: İlkeler ve toplumsal yaşamları (Antropolojik5 ve Sosyolojik6), İnsan değişmesi ve değişmesindeki temel etken, Özellikle ilkelerde ve ilkçağlarda insan ve inanç (Din etnolojisi7 açısından), İnsan ve emek (Çalışan insan ve emekçi çalışması, İnsan ve Sanat (Sanat Etnolojisi açısından) açılarından inceleyerek, bu süreçlerde insanın inanç sistemlerinin nasıl etkisi altında kaldıklarını ortaya koymaya çalışıyor.
Turan Dursun, insanın evrimi konusunda yazılan yapıtları incelemiş. Bu yapıtlardan kaynaklar göstermiş.
Şu soru, aklın kutsalları sorguladığı, onları sarstığı sorulardan biri:
“Tanrı mademki Âdem’i seviyordu ve onun cennette dilediği gibi yaşamasını istemişti, yasak meyvenin bulunduğu ağacı cennete koymasaydı olmaz mıydı? Ne Âdem ve eşinin, ne de onlar dolayısıyla bizim başımız derde girecekti”.8
İnsanlığın ürettiği bunca kötülük olmaz, olsa da bundan daha az olurdu.
Düşündürücü bir yorum da şu: “17. Yüzyıl ortalarında, Fransa’da bulunmuş kimi değişik görünüşlü taş parçalarını inceleyen İsaac de la Peyrere, bu taşların Âdem babadan önce yaşamış ilkel insanlarca yontulduğunu düşünmek yürekliliğini ve bu kanısını yazmak küstahlığını (!) göstermişti. Kitap, 1655’te törenle yakıldı. Çünkü bu görüş dinsel inançlarla iki önemli ilkede çelişiyordu: Önce Âden babadan daha önce yaşamış insan olamazdı. Sonra seçkin bir varlık olan insan bugünkü durumunda yaratılmıştı. İnsanın ilkeli olamazdı”.9
Bu saptama, yorumla, Kuran ve dinin önermelerinin insanlığın gelişimi konularında elde edilen bilgilerle örtüşmediği ortaya konuyor.
Yapıtın dili yalın bir Türkçe, düzgün, akıcı bir anlatımla deneyimli, usta bir yazarın elinden çıktığı anlaşılıyor.
Bilimsel bir çalışma. Anlatılanlar, ileri sürülen savlar, sorulara, sorunlara verilen yanıtlar, bilimin, aklın süzgecinden geçirilmiş.
-----------------------------------------------
1. Dursun, Turan, Başlangıcından Buyana İnsanlık, Berfin Yayınları, 2. Baskı, Nisan, 2021
2. İbnü'r Râvendî, “İbn er-Ravendi, İslam kültür dünyasında Kuran ve peygamberlik kurumuna eleştiri yönelten ilk düşünürlerin başında gelir”.(Daha geniş bilgi için: UNUTTURULMAYA ÇALIŞILAN FİLOZOF İBNÜ'R RAVENDİ https://felsefedm.wixsite.com › site › post › unutturulm...
3. Monoteizm ya da tek tanrıcılık, tek bir tanrının varlığına ya da Tanrı'nın birliğine duyulan inanç olarak tanımlanır. Monoteizm - Vikipedi https://tr.wikipedia.org › wiki › Monoteizm
4. Turan Dursun - Vikipedi https://tr.wikipedia.org › wiki › Turan_Dursun
5. Antropoloji: İnsanı temel alan ve etkileşim, iletişim, kültürel gelişmeler ve çeşitlilik gibi konuları gündeminde tutan önemli bir bilim dalıdır. Antropoloji nedir ve ne demek? Antropoloji ne bilimi? - Hürriyet https://www.hurriyet.com.tr › Gündem
6. Sosyoloji: İnsan ve toplum ilişkilerinin, sosyal davranış ve toplumsal kurumların işleyişini inceleyen bilim dalıdır. TANIMI: Sosyoloji insan ve toplum ilişkilerinin, sosyal davranış ... https://www.gedik.edu.tr › wp-content › uploads
7. Etnoloji: “Birçok üniversitede halk bilimi adını almış olan bilim dalı. Genel olarak sosyal antropoloji'nin alanına giren konuları incelemesiyle bu iki dal birbirine çok yakındır. Etnoloji; türk folklorünü irdelerken, sosyal antropoloji; genel olarak dünya halk kültürleriyle ilgilenir” etnoloji - Ekşi Sözlük https://eksisozluk.com › etnoloji—168564
8. Dursun, Turan, Başlangıcından Buyana İnsanlık, Berfin Yayınları, 2. Baskı, Nisan, 2021, s. 31
9. A.g.y., s. 60
