Geçtiğimiz günler de Türkiye’ye İzmir Aliağa da sökülmek üzere, Brezilya dan NAe Sao Paulo uçak gemisinin yola çıktığını, daha sonra ise sökümün iptal olduğunu duymuştuk. Çoğu insan ise geminin ismini duyunca yanlış bildikleri, Brezilya’nın en büyük kenti Sao Paulo’yu veya Rio de Janeiro’yu tekrar Brezilya’nın başkenti olarak anımsadılar. Hâlbuki bu yanlışlıktan ziyade Brezilya’nın UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde olan ve 1960’lı yıllarda inşa edilen kenti Brasilia, Brezilya’nın başkentidir. Brasilia da neler olmuş, şimdi ona bakalım.
Yeni Denemeleri Olduğu Başkent
Brasilia kenti, Portekiz sömürgesinden çıktıktan sonra, en gelişmiş kent olan Rio De Janeiro’nun yerini 1960 yılında aldı. 1930 yılındaki Askeri darbeden sonra, Getulio Vargas yönetiminde ülke, demokrasi ve kalkınma yolunda adımlar atmaya başlamıştı. Vargas kendi 1964 yılındaki askeri darbeye kadar her dönem ülkeyi kendisi yönetmese de, ülke de bu adımlar atılmaya devam edildi. Bu atılımlar ile birlikte eski dönemlere meydan okuyan, ayrımcılığın olmadığı ve devlet işleyişi için ayrı bir başkent yaratma ihtiyacı doğdu. Yapılacak olan yeni başkent işlevsel de olmak zorundaydı. 1956 yılına geldiğimizde, Brezilya Cumhurbaşkanı Juscelino Kubitschek ve hükümeti yeni bir başkent kurulması kararı aldı, Bu kentin adı Brasilia olacaktı. Bir sonraki yılda ise tasarılar sunuldu ve Lucio Costa tarafından hazırlanan, yukarıdan bakıldığında kuşu andıran şehir planı kabul edildi. Bu planı ise baş mimarı Oscar Niemeyer olacaktı. Hızlı bir şekilde 1960 yılında tamamlandı.
Kent mimari olarak, birimlerine bugünkü anlayıştan farklı bir şekilde geniş yolların yapıldığı, yapılar arası sıkışıklığın olmadığı, devasa binaların olduğu ve gökyüzü vurgusunun olduğu bir görüntüdedir. Kentin yapıları da belli bir sırada oluşmuştur. Merkezde Yönetim birimleri olacak şekilde, konutların en uçta, alışveriş yapılarının bir tarafta, eğlence mekânlarının ise bir tarafta olabileceği şekilde bölge bölge ayrılmıştır. Şehir tasarlanırken zaman ve doğa da önemli bir yer tutmuştur. Oscar Niemeyer zaman konusu ile ilgili bir insanın, şehrin bir ucundan diğer ucuna 20 dakikadan daha uzun sürmesinin, o insana saygısızlık olduğunu düşünmüştür. Bu sebepten kaynaklı yolları az trafik lambasının olduğu, sıkışıklığa sebep olmayacak şekilde geniş şekilde yapılmıştır. Doğa ile ilgili kısma gelirsek de yapılar mümkün olduğunca kolon ve diğer taşıyıcı sistemler ile yükseltilmiş şekilde yapılmıştır. Bu sayede altta kalan boşluklar ile yapı ve doğa bütünleşmiş hale gelmiştir.
Niemeyer’in Dünya Görüşü
Brasilia kenti Oscar Niemeyer’in dünya görüşü ile paraleldi. Niemeyer kentin işleyişini, sosyalist fikirleri referans alarak kurdu. Şehirdeki tüm konutlar devlete aitti. İşçiler ile bakanlar böylece aynı yapıları paylaşıyorlardı. Kubitschek’ten sonra kentte bu anlayış terk edildi, gelen devlet başkanları kendi görüşlerine göre değişiklik yapıp bu işleyişi bozdu. Zamanla kentin çevresinde yeni inşaatlar açıldı ve bu inşaatlar yeni ucuz iş gücü sahası oluşturdu. Zengin ve fakir ayrımı git gide artmaya başlamıştı. Bu duruma rağmen kent 1987 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine girdi.
Oscar Niemeyer Kimdir?
Oscar Niemeyer 15 Aralık 1907 tarihinde Brezilya’nın o zamanki başkenti Rio De Janeiro’da doğdu. Dedesi Anayasa Mahkemesi’nden sorumlu devlet bakanıydı. Escola de Belas Artes’den mimar olarak mezun oldu. Bir süre ücretsiz olarak mimarlık yaptı. 1945 yılında Brezilya Komünist Partisine üye oldu ve 1992 yılında ise partinin başkanı oldu. Brasilia şehrinin inşasından sonra Brasilia Üniversitesi Mimarlık bölümü başkanı seçildi. 1965 yılında darbe ile birlikte 200 öğretim görevlisi ile istifa etti ve 1985 yılına kadar Paris’te yaşadı. Yurt dışında da çalışmalara devam etti ve farklı üniversitelerden de kürsü teklifleri aldı. Ülkeye daha sonra döndü ve çalışmalarına son nefesine kadar devam etti. Brezilya dışında da birçok mimari yaptı ve ödüller kazandı. 5 Aralık 2012’de ise solunum yetmezliğinden hayatını kaybetti.
