Semih Öz
Dünyadaki tüm sanat eserleri insanlar üzerinde etkili olmasından kaynaklı, yüzyıllar boyunca insanların da hedefi haline geldi.
Birçok mimari yıkıldı, kütüphaneler yakıldı, heykeller devrildi, kitapların mürekkebi günlerce nehirlerin siyah akmasına sebep oldu. Günümüzde de sanata karşı saldırılar maalesef devam ediyor ve edecek.
Ekim ayı özellikle ünlü tablolara, korunaklı ortamlarda yapılan saldırılar ile geçti. Son olarak ise Avrupa’da birçok müzede eylem yapan “Just Stop Oil” ( Sadece Petrolü Durdur) adlı çevreci grubun, Johannes Vermeer’in yaptığı “İnci Küpeli Kız” adlı tablosuna, Hollanda’nın Lahey kentinde Mauritshuis Müzesi’nde domates sosu ile saldırı yapıldı. Buna dayanarak insanlarda “başka hangi eserler saldırıya uğradı?” sorusu akıllarına geldi.
(İnci Küpeli Kız)
AYNADAKİ VENÜS
İspanyol ressam Diago Valezquez, 1647-1651 yılları arasında tabloyu tamamladı. Tabloda Venüs, sırtı dönük halde boylu boyunca uzanmaktadır. Roma mitolojisindeki aşk tanrısı Cupid ise ona ayna tutmaktadır ve aynada Venüs’ün yüzü gözükmektedir. Tablo günümüzde Londra Ulusal Galerisinde sergilenmektedir.
Tabloya saldırı ise 10 Mart 1914 yılında İngiliz kadın hakları savunucusu Mary Richardson tarafından saldırıya uğradı. İlk önce tabloyu koruyan camı kırdı ve daha sonra ise kısa saplı balta ile tabloya saldırdı. Saldırının amacı ise o dönem Kadınların Sosyal ve Politik Birliği (WSPU) kurucularından olan Emmeline Pankhurst’un yaptığı açlık grevine dikkat çekmekti.
Olaydan sonra Richardson tutuklandı. Tablo ise Ulusal Galeri’nin restoratörü Helmut Ruhemann tarafından onarıldı.
(Aynadaki Venüs)
DANAE
Hollandalı Sanatçı Rembrant 1636 yılında bu tabloyu yaptı. Tablo günümüzde St.Petersburg kentinde Hermitage Müzesi’nde sergilenmektedir. Tabloda Yunan mitolojisindeki Perseus’un annesi Danae vardır. Tablo akli dengesi yerinde olmayan Litvanya vatandaşı Bronyus Maigis tarafından, 15 Haziran 1985 yılında Hermitage Müzesinde asitli ve bıçaklı saldırıya uğradı. Eser asitten kaynaklı ciddi hasar görmesine rağmen, müze çalışanlarının emeği ile ilk halindeki gibi onarıldı.
(Danae)
GECE DEVRİYESİ
Bu eser yine Hollandalı Ressam Rembrant’ındır. Tablo 1642 yılında tamamlandı. Tablo günümüzde ise Hollanda’nı Amsterdam kentinde bulunan Rijksmuseum’da sergilenmektedir. Rembrant’ın bu eseri Amsterdam Arcabuceros Corporation’ın siparişi üzerine yaptı. Tabloda Teğmen Willem van Ruytenburc’e harakete geçme emri verildiği sırada, Amsterdam’ın o dönemki belediye başkanı ve 2. Bölge Milis bölüğünün komutanı, Yüzbaşı Frans Bannick Cocq’a bağlı milisilerin harekete geçtiği anı resmetti. Bu eser üç kez saldırıya uğradı. Tablo, kimliği belirsin bir erkek tarafın 1911 yılında ilk bıçaklı saldırısına uğradı. İkinci saldırısı ise 1975 yılında işsiz bir öğretmen olan Reavin Debrayt tarafından bıçaklı saldırıya uğradı. Saldırgan saldırı gerekçesini ise Yüzbaşı Frans Bannick Cocq’u şeytana benzettiği için yaptığını söyledi. O dönem Rijk Müzesinde bulunan eser sekiz aylık bir çalışma ile hemen restore edildi. Eser şimdilik son saldırısını ise 1990 yılında ismi açıklanmayan uyuşturucu bağımlısı biri tarafından üzerine asit dökülerek yaşadı.
(Gece Devriyesi)
GUERNİCA
Dünyanın en çok bilinen eserlerinden biri, Pablo Picasso’nun 1937’yılında tamamladığı Guernica tablosu da saldırılardan nasibini aldı. Guernica, İspanya İç Savaşı’nda Guernica kentine yapılan bombalamanın ardından 15 gün içinde sembolik öğeler kullanılarak 15 gün içinde tamamlandı. Guernica’da acı çeken insanlar, parçalanmış hayvanlar ve yıkılmış binalar betimlendi. Eser yapılışının ardından tüm dünyayı gezdi ve beğeni topladı. Temmuz 1937 yılında eser ilk defa Paris’te düzenlenen 1937 Dünya Fuarı’nda sergilendi. Bu fuar İspanya Cumhuriyetçi Hükümeti tarafından finanse edildi. Münih Antlaşmasından sonra ise 1938 yılında eser Londara’ya gitti. İspanya’da Cumhuriyetçilerin kaybetmesinin ardından ise eser New York’da bulunan Museum Of Modern Art (MoMa) ya gitti. Burada durduğu sürede eser dünyanın birçok yerinde dolaştı. Vietnam Savaşı sırasında ise eser saldırıya uğradı. ABD’de Vietnam protestoları devam ederken, 1974 yılında İran doğumlu, sanat simsarı Tony Shafrazi tarafından “My lai katliamı” sırasında görev alan ABD’li asker William Calley’in, ABD Başkanı Richard Nixon tarafından affedilmesini protesto etmek amacıyla “Kill Lies All (Tün Yalanları Öldürün)” yazısı yazıldı. Tabloya yazı kırmızı sprey boya ile yapılmıştı. Francisco Franco’nun 1975’te ölümünden sonra kurulan yeni İspanya hükümeti tarafından tablonun İspanya’ya getirilmesi kararlaştırıldı. MoMa eseri vermemek için baya çabaladı fakat 1981 yılında eser İspanya’ya geri getirildi. Eser şu an Kraliçe Sofya Ulusal Sanat Müzesinde. Eserin bir kopyası ise Nelson Rockefeller tarafından yaptırılıp New York’ta Birleşmiş Milletler binasının duvarına koyuldu.
( Guernica)
KIRMIZI BALONLU KIZ
Gerçek kimliği bilinmeyen Bansky takma adı kullanan sokak grafiticisi tarafından Londra’da, 2002 yılında bir duvara yapılan “Kırmızı Balonlu Kız” eseri de kendi sanatçısı tarafından saldırıya uğradı. Fakat saldırıya uğrayan duvara yaptığı eser değildi. Onun bir çeşit kopyasıydı. Bu eserin kopyası Sotheby Müzayede Evinde, 2018 yılında bir milyon kırk iki bin Sterline alıcı buldu. Bunun üzerine bir düzenek ile paramparça oldu. Bansky eseri kendisinin kurduğu bir düzenek ile parçaladığını söyledi ve eserin bu parçalanmış haline “Çöpteki Aşk” adını koydu.
(Kırmızı Balonlu Kız)
MONA LİSA
Kendi hakkında birçok tartışmaya sebep olan Mona Lisa tablosu da birçok kez saldıya uğradı. İtalyan Ressam Leonardo Da Vinci tarafından 1519 yılında tamamlanan, resimde model olarak birçok isimin konuşulduğu Mona Lisa’da saldırıya uğradı. İlk saldırısını 1956 yılında kimliği açıklanamayan biri tarafından Fransa’da üzerine asit atıldı. Aynı sene yine Fransa’da Ugo Ungaza Villegas adında Bolivyalı bir öğrencinin taş atması ile hasar aldı. Bu hasar onarıldı. Daha sonra Tokyo’ya giden eser 1974 yılında tekerlekli sandalye de oturan bir kadının, müzeye engelliler için rampa koyulmamasını protesto etme amacıyla eseri koruyan camın üzerine kırımız sprey boya ile saldırı düzenlendi. 2009 yılında ise eser Fransız vatandaşlığına kabul edilmeyen Rus bir kadının, hediyelik olarak aldığı kupayı esere doğru fırlatması ile saldırı yaşadı. Son olarak ise 30 Mayıs 2022 yılında, iklim değişikliğine dikkat çekmek amacıyla Lourve Müzesi’nde tekerlekli sandalyede yaşlı kadın kılığındaki bi çevre aktivisti tarafından kurşun geçirmez camına pasta bulanaraksaldırı yapıldı.
(Mona Lisa)
SON YAPILAN SALDIRILAR
Son olarak ise bu Ekim ayında İngiltere’nin başkentinde bulunan Vincent Van Gogh’un “Ayçiçekleri” adlı eseri Ulusal Galeri’de “Just Stop Oil” üyesi iki kişi tarafından, domates çorbası ile saldırıya uğradı. Son olarak ise yine aynı grubun üç üyesi tarafından Johannes Vermeer’in “İnci Küpeli Kız” tablosuna Hollanda’da domates soslu saldırı yapıldı.
