Bu makalede İstanbul’daki Septi Muntazırıni İsa Mezhebi üyeleriyle ilgili Hariciye Vekaletinin Yardımcısının Dahiliye Vekaletine gönderdiği yazıya (1) değinilmeye çalışılacaktır.
Söz konusu yazıya değinmeden önce İstanbul’daki Septi Muntazırıni İsa Mezhebine değinmekte yarar var.
Söz konusu mezhep, Diran Lokmagözyan’ın verdiği bilgiye göre Yedinci Gün Aktivist Kilisesinin mezhebidir.
Belgede Yedinci Gün Aktivist Kilisesi mezhebinin tarihçesine dair bilgi aktarıldığı için burada Yedinci Gün Aktivist Kilisesi mezhebinin tarihçesine değinilmeyecektir.
Belge iki bölümden oluşmaktadır.
İlk bölüm İstanbul’daki Yedinci Gün Aktivist Kilisesi mezhebinin saliklerinin bir kilise yaptırmak amacıyla müracaatlarıyla ilgilidir.
İkinci bölüm ise söz konusu mezhebin tarihçesiyle İstanbul’da var olan salikleri hakkında yaptırılan tahkikatla ilgilidir.
Belgenin sonunda yer alan imza İstanbul Valisi Yardımcısı Vefik Kitapçıgil’e aittir.
İlk bölümde Emniyet Umum Müdürlüğü 1. Şube ifadesiyle alınan 28 Şubat 1955 tarihli yazıların cevabında özetle şu bilgilere yer verilmiştir.
İstanbul’daki Septi Muntazırıni İsa Mezhebi saliklerinin bir kilise yaptırmak amacıyla vaki müracaatları üzerine kilise inşası taleplerinin son zamanlarda fazlalaşmış bulunması ve müsaadekar davranılması halinde daha da fazlalaşmak temayülünü göstermesi karşısında ne gibi bir muamele yapılmasının uygun olacağının bildirilmesini isteyen yazıların Vekaletçe tetkik ve mütalaa edildiği belirtilmektedir.
Lozan Antlaşmasının azınlıklardan bahseden üçüncü faslının 40. maddesine (Gayri müslim azınlıklara mensup Türk tebaası hukuken ve fiilen diğer Türk tebasının tatbik edilen aynı muamele ve aynı teminattan müsterih olacaklar ve bilhassa masrafları kendilerine ait olmak üzere her türlü müessesatı hayriye, diniye ve içtimaiye her türlü mektep ve sair müessesatı talim ve terbiyeyi tesis, idare ve murakabe etmek ve buralarda kendi dillerini serbestçe istimal ve ayini diniyelerini serbestçe icra etmek hususlarında müsavi bir hakka malik bulunacaklardır) diye kayıt ve tasrih edildiğine nazaran gayri müslim Türk tebaası azınlıkları misafii kendilerine ait olmak üzere istedikleri müessesatı diniyeyi tesise hak sahibi iseler de onların bu hukukunun hukuken ve fiilen diğer Türk müslim tebaasına tatbik olunan muamele ve teminatla mukayyet ve neşruhat olduğundan müslim Türk tebaasının dini inşaatı mahalli inşada mühim bir nüfus nisbetinin mevcudiyetiyle takyit olunduğu takdirde gayri müslimlerin de aynı şekilde takyit olunabileceklerinin mütalaa edildiği arz edilmiştir.
2. bölümde ise ilişiğinde 1 Dilekçe örneği, 1 Mektup örneği ve 1 adette Mecmua örneklerinin ekli olarak İstanbul’da bulunan Septi Muntazırıni İsa Kilisesi ihtiyarı Apostol Dobtoğlu’nun müraacatla İstanbul’da bulunan ve mezhep üyelerinin toplanmaları için bir kilise binasının inşaasına müsaade buyurulmasını istemiş olduğuna ve bu mezhebin tarihçesiyle İstanbul’da mevcut salikleri hakkında yaptırılan tahkikata ve mezhebin tarihçesine yer verilmiştir.
KAYNAKÇA
1) Türk Tarih Kurumu Arşivi 2 21.
2) İstanbul’daki Septi Muntazırıni İsa Mezhebine dair verdiği bilgiler için Diran Lokmagözyan’a teşekkür ederiz.
