Ermeni Soykırımı’nın simgesel başlangıç tarihi olarak kabul edilen 24 Nisan 1915’te İstanbul’da tutuklanarak ölüme gönderilen Ermeni aydın ve yazarların “sürgün” edildikleri güzergâh, 100 yıl sonra gerçekleştirilecek olan uluslararası bir projeyle ele alınıyor.

Güzergâhın takip edilerek tanıklık ve hatıratların kayıt altına alınacağı “Acting Together” (Birlikte Hareket Etmek) projesi, 31 Ağustos 2015’te başlıyor.

Almanya merkezli DVV International, İstanbul merkezli Tarih Vakfı ve Ermenistan merkezli Hazaraşen Etnolojik Araştırmalar Merkezi’nin işbirliği ve Almanya Dışişleri Bakanlığı’nın desteğiyle hayata geçirilecek olan projede, yolculuk için oluşturulacak ekip, 24 Nisan 1915’te İstanbul’da tutuklanan ve daha sonra Haydarpaşa’dan trenle ölüme gönderilen Ermeni aydınlarının izini sürecek.

Ekip Haydarpaşa’dan trenle yola çıkacak, önce Ayaş (Ankara) sonrasında Dersim, Varto (Muş) ve Ağrı’yı ziyaret ederek Gürcistan üzerinden Ermenistan’a geçecek.

Ermenistan’da Gümrü, Talin ve Eçmiadzin kentlerini ziyaret edecek olan ekip yöre halkıyla temaslarda bulunarak 1915’te bir şekilde kurtularak hayatta kalmayı başaranlar veya onların aile yakınlarıyla görüşmeler gerçekleştirecek.



Projenin koordinatörlüğünü yürüten Ayşe Öktem, Eylül ayı sonunda Ermenistan’ın başkenti Yerevan’da (Erivan) tamamlanması planlanan yolculuğa Türkiye ve Ermenistan’dan 10’ar üniversite öğrencisi genç, Almanya, Türkiye ve Ermenistan’dan gelecek proje ekipleri ile Türkiyeli ve Ermenistanlı birer yazarla birlikte yapacaklarını belirtti.

Öktem, dünyanın birçok ülkesinde şubesi bulunan DVV International’in “yetişkin eğitimi” ile ülkelerdeki demokratik gelişime destek olabilmeyi ve bu bağlamda yüzleşme süreçlerine katkı sunabilmeyi hedeflediğini belirtti.

Projeye üniversitelilerin katılımıyla sözlü tarih çalışması da yapılacak olan yolculuk hakkında ayrıca özel bir yol dergisi hazırlanacağını belirten Öktem, ekipteki yazarların da yolculukta ve katılımcılar arasındaki etkileşimlerinin güncesini tutarak projenin sonunda ortak bir kitap yayımlayacaklarını söyledi.

“AYAŞ VE TRENLE YOLCULUĞUN SİMGESEL ÖNEMİ VAR”

Ermeni aydınlarının ölüme gönderiliş güzergâhında ilk durak olan Ayaş’a öncelik verdiklerini ifade eden Öktem, günümüz Ankara’sında yöre halkının bildiği, Ermeni Soykırımı’na dair bir hafıza mekânı bulunmadığını ve böylelikle unutturma sürecinin devam ettiğini bunun da yüzleşmeyi öteleyen unsurlardan biri olduğuna dikkat çekti.  

Yolculuğa Haydarpaşa’dan başlayacaklarını belirten Öktem, “Ermeni aydınlar trenlerle Ayaş ve Çankırı’ya gönderildi. Geçen yüzyılın bu ilk soykırımında Almanya’nın rolünü de görüyoruz. Daha sonra yaşanan Holokost’ta da yine trenlerle insanlar ölüme gönderildiler” dedi.

Ankara temasları kapsamında, parlamenterlerin de katılımıyla bir etkinlik düzenlemeyi hedeflediklerini dile getiren Öktem, “Soykırım’dan 100 yıl sonra bugün Meclis’te üç Ermeni milletvekili var. Sayıca az, fakat bu da bir tür cevap olarak kabul edilebilir. Yüz yıl geçti, fakat İttihat ve Terakki zihniyeti kazanamadı” dedi.

Öktem Ankara’dan Erzincan’a da trenle gidileceğini ve oradan Dersim'e geçeceklerini söyledi. Dersim’de Ermeni Soykırımı ile Dersim Katliamı arasında bağ kuran çalışmalar yapılacağını belirten Öktem, 1915’le birlikte Alevileştirilen, fakat daha sonra Dersim Katliamı sırasında bu kez “Zaza” oldukları gerekçesiyle katliama maruz kalan Ermenilerin izinin sürüleceğini söyledi.

Proje kapsamında ziyaret edilen kentlerde yerel yönetimlerle de iletişim içinde olacaklarını bildiren Öktem, bu kapsamda Ağrı’da bir sokağa eski Ermenice isminin geri verilmesini umduklarını dile getirdi. Öktem, Ağrı ve Varto’da ayrıca Ermenilerden kalan izlerin ve soykırıma dair bugün bölgede canlı olan hafıza ve tanıklıkların dikkate alınacağını söyledi.

Ermenistan’da ise soykırımdan kurtulan Ermenilerin torunlarıyla sözlü tarih çalışması yapacaklarını belirten Öktem, aynı zamanda bugünün göçmenleri olan Suriyeli mültecilerle de Ermenistan’da görüşeceklerini söyledi. Ermenistan’da ziyaret edilen kentlerde panel ve atölyeler düzenleyeceklerini kaydeden Öktem, savaş, iltica, hayat kurtarmak, dünden bugüne savaşların yol açtığı göçlerin panellerde ele alınacak konular arasında yer aldığını belirtti.

YEREVAN VE İSTANBUL’DA SERGİ AÇILACAK

Ayşe Öktem, proje kapsamında ayrıca yolculuğun başından itibaren gezici bir sergi yapılacağını belirterek, sergide, yolculuk boyunca durakladıkları her kentten toplanan Ermenilere ait hatıratlar, obje ve materyallere yer verileceğini bildirdi.

Çekilen videolar veya fotoğraflar, yapılan röportajlar ve Ermenilere ait materyallerin tasnif edilerek sergileneceğini belirten Öktem, her durakta biraz daha büyüyecek olan serginin, son haliyle önce Yerevan’da, daha sonra İstanbul ve diğer şehirlerde sergileneceğini belirtti.

Projenin geziye katılacak olan üniversitelilere verilecek olan sözlü tarih ve dergicilik seminerleriyle başlayacağını dile getiren Öktem, projenin 2016’da da devam edeceğini ve daha farklı etkinlikleri de kapsayacağını belirtiyor.

Gezide yer almak isteyen üniversite öğrencileri, Tarih Vakfı’nın internet sitesinden 1 Temmuz’a kadar başvuru yapabilir.  (Hrant Kasparyan / Demokrat Haber)